معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با حضور در برنامه صف اول شبکه خبر سیما به مناسبت روز پتروشیمی، ضمن تشریح دستاوردهای این صنعت در یک سال اخیر، چشم انداز آتی و برنامه های آینده این صنعت را تشریح کرد. مشروح کامل برنامه به گزارش نیپنا، مهندس مرتضی شاهمیرزایی ابتدا ضمن عرض تسلیت شهادت بی بی دوعالم حضرت صدیقه طاهره و تبریک روز پتروشیمی به همه صنعتگران و تلاشگران صنعت نفت بویژه همکاران خود در صنعت پتروشیمی از منطقه مکران تا شمال غرب کشور و تمام گستره کشور که آثار صنعت پتروشیمی را در آن می بینیم، از شهدای در دوران دفاع مقدس یاد کرد و گفت: مخصوصا 1052 شهید صنعت نفت و سیدالشهدای این صنعت شهید سیدمجتبی نواب صفوی اولین شهید صنعت نفت یاد می کنم که نقش بسیار تعیین کننده ای در ملی شدن صنعت نفت داشتند و در دهه 1320 در پالایشگاه آبادان فعالیت می کردند. همچنین یاد شهید تندگویان وزیر اسبق نفت را گرامی می دارم که هم دانشگاهی ما در دانشگاه صنعت نفت بودند. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ابتدا به پیشینه صنعت پتروشیمی در کشور اشاره کرد و گفت: اواخر دهه 1330 فکر تاسیس یک مجموعه شیمیایی در کشور شکل می گیرد و از هشتم دی ماه سال 1342 اولین مجموعه پتروشیمی در کشور شروع به فعالیت می کند و این یعنی در حال حاضر درآستانه شصتمین سالگرد تاسیس مجموعه پتروشیمی در کشور هستیم. وی ادامه داد: از سال 1342 تا سال 1357 تولید واقعی محصولات پتروشیمی مجموعا به حدودا 1.5 میلیون تن می رسد که البته ظرفیت نصب شده اسمی صنعت پتروشیمی، بیش از این میزان بوده است. مناطقی که مجتمع های پتروشیمی در آنجا مستقر بود استان فارس و منطقه ماهشهر و بندرامام خمینی بود که در اوایل انقلاب، این مناطق درگیر جنگ شدند اما زیر باران موشک ها و بمباران های دشمن، فعالیت مجتمع های پتروشیمی همچنان ادامه داشت و تلاشگران صنعت نفت با این که تا سه سال قبل از آن بسیاری از مستشاران غربی در این مجتمع ها فعالیت داشتند و تا شعاعی از فنون و فناوری ها اجازه ورود نیروهای ایرانی را نمی دادند و مالکیتش با آنها بود، خلا ناشی از نبود خارجی ها را در صنعت پتروشیمی پر کردند. در واقع همان اراده ای که انقلاب را پدید آورده بود سکان صنعت پتروشیمی را به دست می گیرد و با این که صنعت پتروشیمی صنعت پیچیده ای است خلاء نبود مستشاران غربی را پر می کند. 285 دانش فنی در صنعت پتروشیمی داریم که نشانه پیچیدگی این صنعت است. هر محصول به کاتالیست و دانش فنی و بعضا تجهیزات خاص خودش نیاز دارد و بنابراین صنعت پتروشیمی، صنعت پیچیده ای است و با این که مستشاران خارجی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رها کردند و رفتند و فکر می کردند چرخ صنعت پتروشیمی ما از حرکت می ایستد، خوشبختانه با کمک ذخیره هایی که در دانشگاههای ما وجود داشت متخصصان ما سکان پتروشیمی را به دست گرفتند و بدون اینکه خللی ایجاد شود صنعت پتروشیمی را اداره کردند. معاون وزیر نفت در امور پتروشیمی با بیان اینکه امروز ظرفیت نصب شده صنعت پتروشیمی از مرز 90 میلیون تن عبور کرده است گفت: این بدین معناست که ظرفیت صنعت پتروشیمی 60 برابر شده است . یکی از معجزات انقلاب اسلامی همین معجزه جهش صنعت پتروشیمی کشور است بویژه با توجه به این که حدود 15 سال اول انقلاب ما در دورن جنگ و بازسازی سپری شد و مخصوصا صنایع پتروشیمی ما که عمدتا در نواحی سواحل جنوبی و در به میدان نبرد قرار داشتند تحت تاثیر این موضوع بودند، اما امروز ظرفیت تولید ما در صنعت پتروشیمی از مرز 90 میلیون تن عبور کرده است. شاهمیرزایی با اشاره به تنوع بخشی در تولید محصولات پتروشیمی گفت: 1.5 میلیون تن تولید صنعت پتروشیمی در ابتدای انقلاب اسلامی، شامل محصولات محدودی مثل اوره، PVC و اندکی محصولات دیگر بود. اما امروز بیش از 550 گرید از انواع محصولات پلیمری، شیمیایی و آروماتیکی در صنعت پتروشیمی در حال تولید است. البته تنوع محصولات ما امروز حتی باید بیشتر از این می بود اما محدودیتها و بعضا موانعی که از سوی بدخواهان جمهوری اسلامی مخصوصا کشورهایی که استثمار صنعتی و آپارتاید فناوری در دنیا ایجاد می کنند پیش روی صنعت پتروشیمی ما قرار گرفت موجب شد صنعت پتروشیمی ما متناسب با خواست مسئولان کشور مخصوصا رهبر فرهیخته و فرزانه انقلاب که به صنعتگران ما تاکید کردند که برای ایجاد ارزش افزوده از محصولات بالادست و مواد خام صنعت پتروشیمی باید به سمت تکمیل زنجیره ارزش پیش برویم، حرکت نکند. اما در حال حاضر رویکردها و جهت گیری هایی که در صنعت پتروشیمی متناسب با رویکردهای دولت محترم و رئیس جمهور محبوب ملت حاکم شده این است که ما از ظرفیت همه ابنای بشر استفاده می کنیم اما روی پای خودمان می ایستیم. ما نباید چشممان به برجام یا کسانی باشد که بدخواه ما بودند و در مسیر حرکت کشورمان مانع ایجاد کرده بودند و نمی توانیم به آنها اعتماد کنیم. وی ادامه داد: رویکرد اتکا به توان داخل و تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی در وزارت نفت توسط وزیر فرهیخته نفت جناب آقای مهندس اوجی هم مورد توجه و تاکید قرار دارد چراکه خوشبختانه صنعت پتروشیمی را به خوبی می شناسند چون از دانشگاه صنعت نفت کار را شروع کردند و پله های کارشناسی تا وزارت را گام به گام طی کردند و به اهمیت صنعت پتروشیمی واقف هستند و سال گذشته هم ایشان مشخصا روی حوزه های دانش بنیان در این صنعت تاکید کردند و رویکردهای بسیار خوبی اتخاذ شد. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به دستاوردهای یک سال اخیر در صنعت پتروشیمی گفت: 6 طرح بزرگ آماده سازی شده که پتروشیمی خمین در تابستان امسال همزمان با سفر جناب رئیس جمهور به استان مرکزی به بهره‌برداری رسید که نقش مهمی در اشتغالزایی و همچنین زنجیره ارزش دارد یعنی پروپیلن پالایشگاه اراک را به پتروشیمی خمین منتقل می کنیم که تبدیل به ماده اولیه صنایع مختلفی می شود که مستقیما در توسعه صنایع دیگر از جمله صنعت نساجی نقش دارد. وی در تبیین سایر طرحهای در دست اجرای صنعت پتروشیمی گفت:طرح دیگری که آماده بهره برداری است طرح پارس گلایکول بوشهر است که در تکمیل زنجیره ارزش بویژه در پت(PET)، در صنایع پلاستیک و نساجی و بطری و حتی ماده اولیه پارچه مشکی می تواند به ما کمک کند. مجتمع دیگری که تا پایان سال به بهره برداری می رسد مجتمع متانولی است که ماده پایه برای ادامه زنجیره ارزش و تولید بخشی از محصولات دیگر را تامین می کند. همچنین یک مجتمع پتروشیمی در استان اردبیل در دست اجراست که گاز را می گیرد و چرخه را کامل طی می کند و ام دی اف تحویل می دهد. فاز اول این پروژه آماده بهره برداری است که یکی از نمونه هایی است که اگرچه پتروشیمی خیلی بزرگی نیست اما نقش بسیار محوری در شمال غرب کشور دارد. شاهمیرزایی در ادامه به طرح ان جی ال 3200 پرداخت و گفت: با این که دیوارهای تحریم برای صنعت نفت و پتروشیمی بلند و قطور بود و تا زمانیکه اجازه ندهند فناوری ها وارد کشور نمی شود و یکی از اولین عرصه های تحریم، صنعت نفت بود و از ابتدای انقلاب تلاش کردند با خروج خود از صنایع نفت و پتروشیمی و تحریم به کشور ضربه بزنند، متخصصان ما اجازه ندادند مسیر توسعه کشور متوقف شود. دهه های طولانی متاسفانه فلرها روشن بود و حتی بعضی ها به آن افتخار می کردند. یکی از طرحهایی که مایه افتخار کشور ماست و از جمله دستاوردهای جوانان مملکت است که ثابت کردند می شود و می توانیم، همین طرح ان جی ال 3200 است. مشعل ها در بیایان ها روشن بود و گاز همراه نفت دود می شد که هم محیط زیست را آلوده می کرد، هم به لایه ازن آسیب می زد و روزانه دهها میلیون متر مکعب گاز هم از بین می رفت. ان جی ال 3200 با ظرفیت 966 هزار تن در سال، گاز منطقه غرب کارون را جمع آوری و خوراک پتروشیمی بندرامام را تامین می کند که تبدیل به محصولات با ارزش افزوده بالاتر می شود. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی انعقاد قراردادهای بسیار مهم و راهبردی در حوزه های دانش بنیان را از دیگر دستاوردهای صنعت پتروشیمی در یک سال اخیر ذکر کرد و گفت: رویکردی که در شرکت ملی صنایع پتروشیمی اتخاذ شده این است که از ظرفیت هایی که وجود داشت و بعضا مغفول واقع شده بود یا اهمیتی در خور به آن داده نمی شد بیشتر استفاده شود. مثلا مجموعه بزرگی در صنعت پتروشیمی به نام شرکت پژوهش و فناوری داریم که وظیفه توسعه و تکمیل دانش های بنیادی صنعت پتروشیمی از جمله کاتالیست و دانش فنی و کالا و تجهیزاتی را که در حوزه لایسنس ها تعریف می شود بر عهده دارد. در این زمینه هم خوشبختانه رویکرد بسیار خوبی ایجاد شد. وی ادامه داد: در حوزه دانش بنیان در یک اقدام حیرت انگیز در جرگه صادرکننده کاتالیست به کشورهای منطقه قرار گرفتیم. ابتدا با نگاه تردید به کاتالیست های ایرانی نگاه می کردند اما پس از مذاکرات فشرده، توان متخصصان ایرانی برای آنان به خوبی تبیین شد و در نهایت اعتماد کردند و ابتدا یک تن کاتالیست ایرانی را خریداری کردند و متخصصان ما کاتالیست ها را در قلب راکتورهای کشور هدف بارگذاری کردند که به نتیجه و محصول مطلوب رسید و ثابت شد که حتی از کاتالیست غربی کیفیت و بازدهی بالاتری داشت و به همین دلیل در مرحله بعد برای خرید 50 تن کاتالیست دیگر درخواست دادند که این اقدام بسیار بزرگی بود. شاهمیرزایی تصریح کرد: در حوزه 6 کاتالیست توانستیم صاحب عنوان و دانش فنی شویم از جمله کاتالیست سنتز آمونیاک، سنتز متانول و انواع نیتراتها و کاتالیست اتیلن اکساید و فعالگرهای کربنات پتاسیم. وقتی تعدادی از دانشمندان کشورهای خارجی که در این حوزه ید طولایی دارند از واحدهای دانش بنیان و واحدهای کاتالیست سازی ما بازدید کردند یکی از آنها گفت من سورپرایز شدم که ایران توانسته بر تحریمها غلبه پیدا کند. یکی دیگر گفت کاری که شما معجزه کردید و دیگری هم گفت از پیشرفتهای صنعت پتروشیمی در کشور شما و تاسیسات عظیم کاتالیست تعجب کردیم. این ظرفیت ها در گذشته هم بود اما به آنها بها داده نمی شد. من توفیق پیدا کردم و در جمع متخصصان و دانشمندان داخلی یک بازدید و گفتگوی ده دوازده ساعته داشتم. وزیر محترم هم از آن مجموعه دانش بنیان بازدید کردند و تکلیفی که وزیر با اقدامی انقلابی تعیین کردند این بود که باید محصول راهبردی کاتالیست صنعت نفت در واحدهای تابعه شرکت ملی صنایع پتروشیمی در بخش خصوصی و دولتی با هدایت شرکت پژوهش و فناوری تا پایان دولت بومی سازی شود که این پرواز بزرگی در صنعت پتروشیمی است. وی همچنین به یکی دیگر از افتخارات کشور در حوزه بومی سازی کالا و تجهیزات صنعت پتروشیمی پرداخت و گفت: هر محصول پتروشیمی نیاز به فرآیند و طراحی و لایسنس خود دارد و بالغ بر 99 کاتالیست و آغازگر در صنعت پتروشیمی موردنیاز است که دانش فنی ویژه آن را باید به کار بگیرید. در این حوزه هم تکاپوی خوبی شده و تفاهم خوبی میان صنعت با دانشگاهها، مراکز پژوهشی و با پارکهای علم و فناوری و شرکتهای واسطه ای که می توانند هماهنگی را بین ما و تولیدکنندگان ایجاد کنند صورت گرفته است. در نمایشگاه ایران پلاست هم به عنوان یکی از آوردگاه‌های مهم صنعت پتروشیمی که به خاطر کرونا تا سال گذشته دچار وقفه شده بود، تبادل دانش خوبی بین شرکتهای داخلی و خارجی انجام شد. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در بخش دیگری از این گفتگو با اشاره به این که فصل زمستان است و دی ماه نقطه اوج منابع انرژی است گفت: من به عنوان کوچکترین فرد صنعت پتروشیمی که وظیفه دارم از این مجموعه عظیم ارزش ساز و اقتصاد ساز و ارزآور کشور یعنی پتروشیمی حفاظت کنم از مردم عزیز تقاضا می کنم اگر می خواهید واحدهای صنعتی ما همچنان از خوراک گاز بهره مند شود و گاز به صدها محصول پتروشیمی تبدیل شود، در مصرف انرژی صرفه جویی کنند. در کشورهای صنعتی و پیشرو انرژی به این راحتی و ارزانی در اختیار مردم قرار نمی گیرد و مثل طلا از آن حفاظت می شود. در اروپا به دلیل کمبود گاز بسیاری از مجتمع های پتروشیمی از کار افتاده اند. به لطف الهی، در حال حاضر، هم صنایع ما فعال هستند و هم نیاز خانگی تامین می شود اما اگر استانداردهای مصرف گاز را رعایت نکنیم و خانه را بیش از حد معمول گرم کنیم، طبیعی است که سهم صنعت و پتروشیمی و صنایع فولادی را می گیریم و از تامین ارزی که می تواند با صادرات محصولات پتروشیمی وارد چرخه اقتصاد کشور شود و مشکلات اقتصادی کشور را حل کند محروم می شویم. در حالیکه اگر مصرف خانگی را کاهش دهیم سود عظیمی عاید کشور می شود. وی با بیان اینکه یک تن محصول متانولی ما در صورت تکمیل حلقه های زنجیره ارزش 5 تا 6 هزار دلار سودآوری دارد، گفت: ظرفیت نصب شده صنعت پتروشیمی در حوزه متانول 14 میلیون تن در سال است که حدود 75 درصد از این ظرفیت در حال تولید است. البته تعمیرات و شرایط عملیاتی و برخی رخدادهای پیش بینی نشده می تواند فاصله بین تولید و ظرفیت نصب شده را کم یا زیاد کند اما خوشبختانه تلاشگران صنعت پتروشیمی توانسته اند این شکاف را کم کنند. شاهمیرزایی یکی از راهبردی ترین سیاستهای صنعت پتروشیمی در یک سال اخیر را تکمیل زنجیره ارزش پتروشیمی ذکر کرد و گفت: قدمت صنعت نفت ما بیش از 110 سال است و صنعت پتروشیمی ما به زودی 60 ساله می شود و با توجه به این قدمت، ملزومات آن باید از داخل تامین شود. یکی از این ملزومات کاتالیست است که تا پایان این دولت برای همیشه مشکل کاتالیست برطرف می شود. در حوزه زنجیره ارزش هم سیاست این دولت و مشخصا بر اساس ابلاغیه ای که ما داریم این است که تمام محصولات شناخته شده پتروشیمی که در دنیا پیشران صنایع دیگری است در داخل باید تولید شود و وابستگی خود را از محصولات پتروشیمی از سایر کشورها قطع کنیم که تحقق این امر نیاز به همت و تلاش همه دست اندرکاران از جمله دانشمندان و دانشجویان و پژوهشگران و متخصصان و شرکتهای دانش بنیان و سرمایه گذاران و سازندگان داخلی دارد. ما حتی از بعضی سازندگان داخلی که در صنعت پتروشیمی فعال نبودند دعوت و با آنها جلسات کاری برگزار کردیم و آنها را تشویق کردیم تا وارد حوزه ساخت کالاهای مختلف پتروشیمی شوند تا تجهیزات موردنیاز صنعت پتروشیمی را در داخل تکمیل کنیم. اگر کاتالیست و کالا و تجهیزات و دانش فنی را تکمیل کنیم می توانیم تمام حلقه های مفقوده صنعت پتروشیمی داخل را تکمیل کنیم. یعنی کارخانه ها را احداث کنیم و به محصول برسیم و با توجه به این که محصول یک مجتمع، خوراک مجتمع بعدی است، سیاست ما این است که باید زنجیره ارزش را تکمیل کنیم. وی سیاست دولت سیزدهم را توسعه متوازن صنعت پتروشیمی در شقوق مختلف بیان کرد و ادامه داد: عمده صنایع پتروشیمی ما گازپایه است. بنابراین سیاست ما تشویق سرمایه گذاران به استفاده بیشتر از خوراک مایع است. اتفاقا اگر سرمایه گذاران واحدهای جدید به سمت خوراک مایع بروند به علت ماهیت خوراک مایع، تنوع محصولشان افزایش خواهد یافت. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی با اشاره به برنامه ریزی و پیش بینی مشوق های موردنیاز گفت: برنامه ای در بسته های سرمایه گذاری آماده و ابلاغ کردیم که می تواند ما را به تکمیل زنجیره ارزش نزدیک کند. خوشبختانه به واسطه ذخایر عظیم نفت و گازی که خداوند در این کشور به ودیعه گذاشته و به این ملت عنایت کرده، مجتمع های بالادست ما، محصول را دارند و بسته ها را به مجتمع های پایین دست بسته به اینکه کدام یک از هلدینگ ها و سرمایه گذاران این صنعت، چه خوراکی از بالادست نیاز دارند با توجه به زنجیره ارزش، به آنها معرفی کردیم که در این قالب، 20 بسته سرمایه گذاری را ابلاغ کردیم که ما را به 21 محصول راهبردی می رساند که تقریبا وابستگی ما را به واردات برخی محصولات پتروشیمی پایان می دهد. وی افزود: در افقی که ترسیم کرده ایم به جد دنبال آن هستیم که دانش فنی یعنی نسخه اجرای طرح ها را داخلی سازی کنیم. دانش فنی باید بومی شود تا کالا و تجهیزات و ... نسخه ایرانی داشته باشند و تولیدکنندگان داخلی بتوانند آن را تولید کنند. البته دستیابی به دانش لایسنس و دانش فنی کالا و تجهیزات نیاز به 5 تا 6 سال تلاش مداوم است. رویکرد ما این است که از این پس، سفارش ساخت از سازنده داخلی داشته باشیم و با مهندسی معکوس و طراحی داخلی به افق چرخه کامل صنعت پتروشیمی در داخل برسیم. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی در ادامه موضوع توسعه متوازن صنعت پتروشیمی گفت: واحدهای بالادست صنعت پتروشیمی انرژی بر و آب بر است و باید در مناطقی که مجاور آبهای فراوان است احداث شوند مانند هاب ماهشهر یا عسلویه یا جاسک یا مکران. برای مجتمع هایی که از سواحل دور هستند تغییر الگو دادیم بویژه در مجاورت خط اتیلن غرب که از عسلویه شروع می شود و تا آذربایجان غربی امتداد پیدا می کند و به مجتمع های پتروشیمی خوراک می دهد، در گذشته الگو، دریافت آب از سدها و رودخانه ها بود. اما الگوی امروز این است که فاضلابهایی که ارزش و اهمیتی ندارد، تصفیه و به سمت واحدهای پتروشیمی هدایت شود و آب آنها تامین شود. همچنین واحدهایی هم در مناطق خشک مثل مورچه خورت اصفهان در حال احداث بود که منتقل شد و تلاش شده واحدهایی که در هر منطقه تعریف می شود متناسب با شرایط اقلیمی آنجا باشد. بسیاری از مجوزها را بر این مبنا بازنگری و غربالگری می کنیم. وی صنعت پتروشیمی را ماده اولیه همه صنایع کشور توصیف کرد و ادامه داد: برای اینکه واحدهای پایین دست بتوانند از محصولات پتروشیمی استفاده کنند تفاهمنامه ای با وزارت صمت امضا شد و مدیر صنایع پایین دستی شرکت ملی صنایع پتروشیمی را مامور کردم که استان به استان همراه با نمایندگان وزارت صمت مشکلات و موانع را بررسی و برطرف می کنند. شاهمیرزایی نقش پتروشیمی در حوزه ارزآوری را بسیار تعیین کننده توصیف کرد و گفت: بالغ بر 10.5 میلیارد دلار ارز پتروشیمی در سال جاری در سامانه نیما برای مصارف بازرگانان عرضه شده است. در سال گذشته هم 15 میلیارددلار ارز از صنعت پتروشیمی به دست آمده که بسیار مهم است. مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ضمن دعوت از سرمایه گذاران، سازندگان و دانشگاهیان برای کمک به تکمیل زنجیره ارزش در صنعت پتروشیمی در پایان گفت: من از همه همکاران تشکر می کنم که در این صنعت پهناور، کار مهم تولید را انجام می دهند تا از مواد خام و نیمه خام برای کشور ارزش افزوده بیشتری ایجاد کنند.